瑶语门、勉方言梯田农耕简词
云南省境内的瑶族分为门瑶、勉瑶和山瑶三个支系。门瑶自称为“门(munh)”或“金门(giimh munh)”,使用汉藏语系苗瑶语族瑶语支门方言,称为“门话(munh wac)”或“金门话(giimh munh)”,分布于富宁、广南、丘北、砚山、师宗、西畴、麻栗坡、马关、河口、屏边、金平、元阳、红河、绿春、墨江、江城、勐腊、景洪等县(市)。勉瑶自称为“勉(mienh)”,使用汉藏语系苗瑶语族瑶语支勉方言,称为“勉话(mienh wac)”,分布于富宁、广南、麻栗坡、河口、金平、元阳、勐腊等县(市)。山瑶自称为“亚[ʐa11]”或“布咋[pu55ʐa11]”,使用汉藏语系苗瑶语族苗语支布努方言,仅分布于富宁县。
在云南瑶族的语言中,门方言和勉方言使用人数最多,二者虽同属瑶语支,生产生活、文化习俗十分相近,但彼此通常无法直接用瑶语沟通,需借助当地汉语方言或国家通用语进行交流。在民间,门瑶和勉瑶还使用着宗教语言和歌谣语言,这两种语言与日常口语有所不同,可视为瑶族的书面语言。由于瑶族居住分散,同一方言的语音会因地域产生差异,但云南境内的门方言和勉方言语音系统仍保留得较为完整。以下是瑶语两种方言中关于梯田农耕的一些简单词汇,从中可见二者词汇大同小异。
瑶语梯田农耕词汇(瑶语门方言)
邓富虹 译
汉文 | 瑶文 | 汉文 | 瑶文 | 汉文 | 瑶文 |
谷仓 | Mblauh nqiamz | 耙田 | Bah nqiingh | 种子 | Nyiimd |
谷船 | Mbopr mblauh loongv | 积肥 | Ndonz ndaiv | 背箩 | Jongz |
谷粒 | Mblauh nol | 荒田 | Nqiingh mbuz | 水牛 | Ngoongh mbus |
秕谷 | Jud biipf | 旱田 | Nqiingh nqaaid | 水槽 | Woml suh |
早稻 | Dih yet doongw mblauh;Mblauh nqiouv | 田坝 | Nqiingh dongc | 锄头 | Soom |
谷穗 | Nyunw mblauh | 挖地 | Viity nid | 田埂 | Nqiingh loongd |
谷子 | Mblauh | 犁田 | Nqiaih nqiingh | 田角 | Nqiingh gioongl |
糯米 | Meis mblotr | 撒秧 | Haw yaangl | 田棚 | Nqiingh nqiiuh |
玉米 | Ndung meiv | 栽秧 | Xong yaangl | 蚂蚱 | Gieengl mbouh |
稻草 | Mah nqaauv | 薅 | Nqiaauh | 田螺 | Guil |
荞子 | Nqah nqac | 铲埂边 | Nyaapf nqiingh loongd | 秧苗 | Mblauh yaangl |
大米 | Meis | 踩田埂 | Jaais nqiingh loongd | 镰刀 | Njuc njou |
谷雀 | Noc geic | 立春 | Nqiapr jund | 蓑衣 | Dungh beic |
瑶语梯田农耕词汇(瑶语勉方言)
邓靖铃 译
汉文 | 瑶文 | 汉文 | 瑶文 | 汉文 | 瑶文 |
谷仓 | Cuqc lamz | 耙田 | Bah lingh | 种子 | Nyim |
谷船 | Buh tongv | 积肥 | Siou buenx | 背箩 | Jui |
谷粒 | Cuqc na | 荒田 | Lingh huang | 水牛 | Suiv ngongh |
秕谷 | Cuqc maux | 旱田 | Lingh nqai | 水槽 | Uomh zuh |
早稻 | Mbiauh nziouv | 田坝 | Lingh dongc | 锄头 | Pong |
谷穗 | Mbiauh cunx | 挖地 | Mutv ndeic | 田埂 | Lingh jang |
谷子 | Cuqv | 犁田 | Laih lingh | 田角 | Lingh goqv |
糯米 | Mbiauh mbiutc | 撒秧 | Haz yang | 田棚 | Lingh liuh |
玉米 | Guh maeqc | 栽秧 | Zuangx yang | 蚂蚱 | Jopv |
稻草 | Mbiauh nqauv | 薅 | Nyapv | 田螺 | Guei |
荞子 | Qauh | 铲埂边 | Cenv lingh jang | 秧苗 | Yang miuh |
大米 | Mbiauh hmeiv | 踩田埂 | Uetc lingh jang | 镰刀 | Linh nzuqc |
谷雀 | Noqc meix biouh | 立春 | Liepc cun | 蓑衣 | Feih ei |